«8D03106 - Саясаттану» білім беру бағдарламасы бойынша философия докторы (PhD) дәрежесін алу үшін Амантаев Еркебұлан Әнуарбекұлы диссертациясын қорғауы
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде философия докторы (PhD) дәрежесін алу үшін Амантаев Еркебұлан Әнуарбекұлы «8D03106 – Саясаттану» білім беру бағдарламасы бойынша «Қазақстандағы білім беру саласын цифрландырудағы мемлекеттік саясат: қазіргі жағдайы және келешегі» тақырыбында диссертациясы қорғалады.
Диссертация Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің «Саясаттану» кафедрасында орындалды.
Қорғау тілі - қазақ тілінде
Ресми рецензенттер:
Канапьянов Тимур Ерболатұлы – философия докторы (PhD) «Аккредиттеу және рейтинг тәуелсіз агенттігі» КЕМ, халықаралық ынтымақтастық жөніндегі бас директордың орынбасары, Мамандығы: «6D050200 – Саясаттану» (Астана қ., Қазақстан Республикасы).
Пұсырманов Нұрбек Серікұлы – PhD докторы, ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігі «Мемлекет тарихы институты» Республикалық мемлекеттік мекемесінің директоры, мамандығы «6D050200-Саясаттану» (Астана қ., Қазақстан Республикасы).
Диссертациялық кеңестің уақытша мүшелері:
Айкенова Дина Маратқызы – PhD докторы, Астана халықаралық университеті, Әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдар жоғарғы мектебінің доценті. Мамандығы: «6D050200-Саясаттану» (Астана қ., Қазақстан Республикасы);
Айтымбетов Нуркен Искакович − философия докторы (PhD), ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты Саяси зерттеулер орталығының жетекші ғылыми қызметкері. Мамандығы: 6D050200 – Саясаттану (Алматы қ., Қазақстан Республикасы);
Муханова Гульмира Бексагатовна – философия докторы (PhD), Алматы технологиялық университеті, әлеуметтік-гуманитарлық пәндер кафедрасының аға оқытушысы. Мамандығы: 6D050200 – Саясаттану (Алматы қ., Қазақстан Республикасы);
Симтиков Жомарт Кудайбергенович – саяси ғылымдарының докторы, профессор, Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті, саясаттану және әлеуметтік-философиялық пәндер кафедрасының меңгерушісі. Мамандығы: 23.00.02 – Саяси институттар, этносаяси конфликтология, ұлттық мүдделер және саяси процестер мен технологиялар (Алматы қ., Қазақстан Республикасы).
Ғылыми кеңесшілер:
Дюсембекова Майра Кусаиновна – Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық Университетінің саясаттану кафедрасы профессоры м.а., саяси ғылымдарының кандидаты, Мамандық: 23.00.02 – Саяси институттар, этносаяси конфликтология, ұлттық мүдделер және саяси процестер мен технологиялар (Астана қ., Қазақстан Республикасы);
Абдырахманов Толобек Абылович – тарих ғылымдарының докторы, Қырғыз ұлттық университетінің ректоры, профессор. (Бішкек қ., Қырғызстан).
Қорғау 2024 жылғы 28 мамыр, сағат 10:00 Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің «8D03106 – Саясаттану» білім беру бағдарламасы бойынша «8D031 – Әлеуметтік ғылымдар» кадрларды даярлау бағыты бойынша диссертациялық кеңесте өтеді. Диссертациялық кеңес мәжілісі аралас (оффлайн және онлайн) форматта өткізіледі деп жоспарлануда.
Сілтемесі: https://us06web.zoom.us/j/8114174324?pwd=dVhvaFdrUm9hRll6eTBsclhybUtvZz09
Конференцияның идентификаторы: 811 4174 324
Кіру коды: DC9hpA
Мекен-жайы: Астана қаласы, А.Янушкевич көшесі, 6, Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ-нің 4 оқу корпусы, 112-аудитория.
Аңдатпа (қаз.): Қазақстандағы білім беру саласын цифрландырудағы мемлекеттік саясат: қазіргі жағдайы және келешегі Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазіргі әлемде цифрландыру қоғамның экономикалық, саяси, әлеуметтік, ғылыми әл-ауқатының негізін құрайды, сол себепті білім беру саласын цифрландыру адам капиталын дамытып, жаһандану дәуірінде бәсекеге қабілеттілігін арттыруды мақсат тұтқан мемлекеттер үшін стратегиялық басымдық ретінде танылған. Қазақстан Республикасындағы білім беру жүйесін цифрландыру саясаты – өзекті әрі мұқият зерттеуді қажет ететін мәселе. Бұл мәселенің өзектілігі әсіресе covid-19 пандемиясы кезінде айқын көрініс тапты. Дүние жүзі бойынша білім беру саласында орын алған дағдарыс тек бұл саланың ғана емес, тұтас мемлекеттердің басшыларын, дүниежүзілік ұйымдар мен зерттеушілерді білім беру жүйесінің цифрлық трансформациясы проблемасына ерекше назар аударуға мәжбүр етті. Пандемия кезінде әлемнің барлық елінде әлеуметтік оқшаулану қажеттілігіне байланысты білім беру жүйесі шұғыл түрде қашықтықтан оқытуға ауысып, дүние жүзіндегі білім беру үдерісін тез арада цифрлық технологиялардың көмегімен қайта құруды талап етті. Білім беруде цифрлық технологияларды қолдану мәселесі пандемиядан біраз бұрын көтеріліп, саланы цифрландырылу процесі әлдеқашан басталып кеткенменен, төтенше жағдайда шынайы қиындықтарға тап болып, бұл бағыттағы мәселелерді айқын көрген білім беру саласының басшыларына жаппай цифрландыру науқанына кірісіп, олқылықтарды жоюға, цифрландырудың білім беру саласына берер артықшылықтарын, оның әлеуеті мен даму мүмкіндіктерін жіті зерттеуге тура келді. Қазақстан Республикасының стратегиялық құжаттарында цифрландыру ел дамуының маңызды басымдықтары ретінде танылған, және үкімет экономика салаларын цифрландыру мен адам капиталын дамыту бағдарламасын жүзеге асыруға барынша мүдделі. Білім беру саласының цифрлық трансформациясы – жаһандық процесс, сол себепті ол біздің елді де айналып өтпегені анық, Қазақстан Республикасында цифрландыру білім беру жүйесін дамытудың маңызды бағыты ретінде айқындалып, бағдарламалық, нормативтік, тіпті стратегиялық құжаттармен бекітілген. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев 2023 жылдың 1 қыркүйегіндегі «Әділетті Қазақстаның экономикалық бағдары» атты Қазақстан халқына жолдауында еліміздің маңызды стратегиялық міндеті ретінде Қазақстанды ІТ мемлекетке айналдыруды атап көрсетті, цифрландыру ісіндегі қол жеткен жетістіктерге тоқталып, цифрландыру ісінде басшылыққа алынатын қағидаттарды заң жүзінде бекіту қажеттігін ерекше атап өтті. Бұл жолдауда аталған міндеттердің бәрі, мемлекет басшысы өзі атап өткендей, қысқа мерзімде, яғни үш жыл ішінде орындалуы тиіс екенін ескеретін болсақ, еліміздегі цифрландыру саясаты, оның ішінде білім беру саласын цифрландыру саясаты – кезек күттірмей қолға алуды қажет ететін маңызды мәселе. Цифрлық экономикаға ауысуды жүзеге асырудың маңызды шарттарының бірі – бәсекеге қабілетті цифрлық сауаты жоғары, сапалы адам капиталын қалыптастыру. Бұл міндетті негізінен білім беру саласы атқарары сөзсіз, сондықтан білім беру саласындағы цифрландыру үдерісі мемлекет тарапынан бақылау мен басқаруды, қолдау мен ынталандыруды күшейтіп, инвестиция құюды талап етеді. Білім беру саласын заманауи трендтерге, уақыт пен жаңа экономика талабына сай цифрландыру стратегиялық маңызға ие. Қай салада болмасын, әсіресе білім беру саласындағы цифрлық трансформация – үздіксіз жүретін процесс, сол себепті Қазақстанның білім беру саласын цифрландыру саясаты да заман талаптарына ілесіп, жаңа технологиялармен қатар дамытын болғандықтан, жақын келешекте өзектілігін жоғалтпайтыны анық. Жоғарыда келтірілген дәйектер мен жаһандық цифрландыру процесі аясында және мемлекетіміздің өзіндік даму ерекшеліктерін ескере келе, Қазақстан Республикасының білім беру саласын цифрландыру саясатына жасалған талдаудың негізінде зерттеуіміздің тақырыбы саясаттану ғылымының өзекті мәселесі болып табылады деген түйіндеме жасалды. Мәселенің ғылыми зерттелу дәрежесі. Қазақстандағы білім беру саласын цифрландыру үдерісі жүйелі әрі жеткілікті шамада зерттелмеуі, бұл тақырыптағы ғылыми еңбектер мен ізденістердің аз болуы зерттеуіміздің өзектілігін арттыра түседі. Отандық қана емес, дүние жүзі ауқымында білім беру саласын цифрландыру үдерісі тек кейінгі онжылдықта ғана қанат жая бастаған тренд болғандықтан, бұл бағыттағы зерттеулердің енді қолға алынып жатқаны түсінікті. Әсіресе әлем мемлекеттері жаппай қашықтан оқыту жүйесіне ауысуға мәжбүр болған жаһандық пандемия кезінде ғалымдардың назары білім саласын цифрландыру мәселесіне барынша ауған болатын. Десек те, білім беру саласын цифрландыруға, бұл бағыттағы мемлекеттердің жүргізіп жатқан саясатына қатысты зерттеулер әлі де көп емес. Ең алдымен жалпы «цифрландыру» терминіне қатысты ғылымда бірізділіктің болмауын атап өту қажет. Кейінгі кездері ғана басталып, әлі толық зерттелмегендіктен, нәтижелері жайлы ақпарат қоры жинақтала қоймағандықтан, зерттеушілердің өзі бұл атауды түрліше түсініп, әртүрлі мағынада қолданады, кейде бұл терминнің анықтамалары бір-біріне қайшы келіп жатады. Сонымен қатар, кей елдерде «цифрландыру» терминінің орнына одан біраз бұрын қолданысқа енген «ақпараттандыру» термині де қолданылады. Ақпараттандыру және цифрландыру концепцияларының негізін қалаушы Саймон Нора мен Ален Минктің, Николас Негропонтенің еңбектері цифрландыру дәуірінің басталғанын жария еткен алғашқы туындылар болатын. Цифрлық технологиялар, цифрландыру, цифрлық трансформациялау саласындағы әйгілі сарапшылар Джейсон Блумберг, Дж. Скотт Бреннан мен Дэниел Крайстың, Линдси Гебберттің, Джимми Буманн мен Марк Петердің, Пол Майклменнің зерттеулерінде цифрландыруға түрлі анықтамалар беріледі. Тилен Гороншек пен Андрей Кононттың зерттеуі цифрландыруды концептуалдау мәселесіне арналған. «Цифрландыру» терминін анықтаудағы ғылыми ыңғайларды негіздеген ресейлік ғалым Екатерина Катриннің зерттеуінде бұл атауға Ресей Федерациясы аясына ортақ бірыңғай ғылыми анықтама берілген. Цифрлы технологиялар мен цифрландыру саласының сарапшысы Андрей Прохоров өз еңбегінде цифрлық трансформация үдерісіне кешенді талдау жасап, әлемдік трендтер мен мемлекеттердің тәжірибесіне тоқталады. Швед зерттеушілері Эрик Столерман мен Анна Крун Форстың зерттеуінде цифрлық трансформация қоғам өмірінің барлық аспектілері тұрғысынан қарастырылған. Фин зерттеушілері Паси Хэллстен мен Аннамайя Пауну цифрландыру бойынша жүзеге асқан жобалардың тәжірибесін, нақты нәтижелерін, ғылыми ортада қалыптасқан анықтамаларын зерттей келе, бұл терминге өз анықтамасын береді. Жалпы, біз қарастырған зерттеу жұмыстарының барлығында дерлік авторлар «цифрландыру» терминінің әлі күнге дейін ғылыми тұрғыда негізделмегенін, цифрландыру үдерісінің толық зерттелмеуі себебінен терминді қолдануға қатысты анықтықтың болмауын атап өтеді. Білім беру саласындағы цифрландыруға қатысты да баршамен қабылданған нақты анықтама жоқ. Білім беру саласындағы цифрландыруды зерттеген Е.В. Гордеева бұл үдерісті оқыту форматы ретінде қарастырады. И.П. Гладилина мен И.Г. Ермакова зерттеу жұмысында білім беру саласының цифрлық трансформациясын дүние жүзі елдеріндегі және Ресей Федерациясындағы тәжірибесін салыстыра отырып қарастырады. Жалпы білім беру жүйесінің цифрлық трансформациясына арналған көлемді ғылыми еңбектің авторы А.Ю. Уваров бұл үдерістің тарихы, анықтамасы, пәні мен мазмұнына тоқталып қана қоймай, даму сценарийлеріне де ұсынады. О.Н. Мачехина цифрландыруды білім беру саласын реформалау мен модернизациялау құралы ретінде қарастырып, бұл үдерістегі қайшылықтар мен кемшіліктерді атап өтеді. О. Вайберг пен А. Мавроудидің зерттеуінде цифрлық білім берудің үздік тәжірибелері қарастырылады. Дүние жүзі елдеріндегі білім беру саласын цифрландыру саясаты тақырыбындағы бірқатар авторлардың еңбектері зерттеу тақырыбын әлемдік трендтер аясында қарастыру мүмкіндігін береді. Бұл орайда білім саласын цифрландырудағы көшбасшы Корей Республикасының тәжірибесін қарастыруда П. Ыңның, Дае Жун Хуаң және авторлардың, Й. Шарманың, Дэок-Хо Жаң, Пилнам Ии мен Ин-Су Шиннің, Л. Мессенцельдің, Э. Жоңның зерттеу жұмыстары бұл елдегі білім саласындағы цифрлық трансформация жайлы пайдалы мәлімет қорын береді. Білім беру саласында жаңа технологияларды алғаш қолдана бастаған цифрландыру үдерісінің ізашары – Америка Құрама Штаттарындағы білім саласына ақпараттық-коммуникациялық технологияларды ендірудің тарихы мен қазіргі ахуалы Г. Кентнор, Дж. Миллер және авторлардың, К.М. Кульп және авторлардың, Д.Г. Кочергин мен Е.Е. Жернов, А.Н. Джуринскийдің еңбектерінде қарастырылған. Еуропа елдеріндегі білім беруді цифрландыру саясаты Еуропа Одағының баспа бюросынан шыққан Дж. Конрадс, М. Расмуссен, Н. Уинтерс, А. Гениет пен Л. Лангердің кешенді зерттеуінде, ал Еуропа елдеріндегі білім берудің үздік цифрлық бастамалары А. Баланкаст және т.б. авторлардың ұжымдық зерттеуінде талданады. Цифрлық дәуірдің білім беру жүйесіне ықпалы мен білім беруді цифрландырудың проблемалары А.Р. Гапсаламов, Е.М. Ахметшин, Т.Н. Бочкарева және В.Л. Васильевтің зерттеуінде бірнеше елдің мысалында қарастырылады. Л. Шрам, Н. Дэвис және А. Лунд ХХІ ғасырдағы білім беру саласын цифрландырудағы жаһандық трендтер мен проблемаларды қарастырған зерттеуінде түрлі елдердегі сарапшылардың пікірін зерттеп, бұл саланың болашағына болжам жасайды. Жоғары білім беру саласын цифрландыру тақырыбы Н.Р. Круглова мен И.В. Сартаковтың зерттеуінде көтеріліп, АҚШ пен Батыс Еуропа елдерінің мысалында цифрлық білім берудің даму тарихы мен қалыптасуы қарастырылып, бұл тәжірибенің Ресей білім беру жүйесіне бейімдеу мәселесі көтеріледі. Цифрландыру жаһандық білім жүйесін едәуір трансформацияға ұшыратып, оның мазмұнын да өзгеріске түсіретіндіктен, бұл мәселені тек жеке ғалымдар ғана емес, халықаралық ұйымдар мен бірлестіктердің жанындағы талдау орталықтары да жіті зерттеуде, мәселен, OECD (Экономикалық ынтымақтастық пен даму ұйымының) Білім беру және дағдыларды дамыту департаменті жариялаған арнайы баяндамада цифрлық сауат пен цифрлық теңсіздік мәселелері көтеріледі. Осы цифрлық айырма немесе теңсіздік мәселесі Дж. Валадез бен Р. Дюранның зерттеуінде де АҚШ қоғамындағы түрлі әлеуметтік топтар арасындағы айырмашылықтың негізінде қарастырылады. Білім беру саласындағы әлемдік көшбасшы ел – Финляндияның цифрландыру саясаты П. Шалбергтің зерттеуінде қарастырылған, автор бұл елдің бірегей тәжірибесіне тоқталып, оның білім беру жүйесінде технократтық ыңғайдан гуманитарлық ыңғайдың басым екендігін атап өтеді. Германия, Венгрия және Ресейдің білім беру жүйесіндегі цифрлық трансформациясы Д.О. Королева мен Т.О. Науширвановтың, Германиядағы білім беру саласын цифрландыру ахуалы Е. Маевскаяның, Еуроодақтың білім беру саласын цифрлық трансформациялау жоспары Н.В. Багрецованың зерттеулерінде қарастырылады. Білім беру саласындағы цифрлық трансформация тақырыбындағы зерттеулердің авторлары, сарапшылар Дж. Вайсс, Жао Иң мен авторлардың зерттеуі білім беру технологияларына қатысты түрлі ұлттық стратегиялар арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарға тоқталып, білім беруді цифрландырудың саяси анықтамасын жаһандық тұрғыдан береді. Білім беру саласын цифрландыруда әлемдік көшбасшылардың бірі саналатын Қытай Халық Республикасының негізгі білім беру саласына ақпараттық-коммуникациялық технологияларды ендіру саясаты жайлы эмпирикалық зерттеу авторы Вэнтиң Зың саяси құжаттардың негізінде 1988 жылдан 2021 жылға дейінгі қытай үкіметінің білім беру саласын цифрландыру үдерісіне кешенді зерттеу жасаған. Қытай еліндегі экономиканың жаппай цифрлық трансформациясы және оның ішіндегі білім беру саласын цифрландыру мен халықтың цифрлық сауатын арттыру мәселелері М. Хуатең мен М. Чжаолидің кешенді зерттеуінде сипатталады. Ш. Ян мен Ю. Яңның зерттеуінде Қытайдың білім беру саласын ақпараттандыру саясатының мазмұны, бағыттары мен келешегіне бағдарламалық құжаттарды сараптау мен тәжірибелік зерттеулердің негізінде талдау жасалған. Диссертациямыздың тақырыбы бойынша жарияланған ғылыми зерттеулердің басым бөлігі жаһандық пандемия контексінде жазылған. Зерттеушілердің назары Covid-19 пандемиясының білім беру саласына тигізген ықпалына ауғаны, бұл тақырыптағы ізденістердің көп болуы – заңды құбылыс. Себебі пандемия білім берудегі бұрын-соңды болмаған дағдарыс тудырған болатын. Цифрландыруды пандемияның салдарынан туындаған жаһандық білім беру жүйесіндегі өзгерістер тұрғысынан қарастырған бірқатар авторлардың еңбектерін зерттей келе, біз әлем мемлекеттері бұл кезеңде бірдей қиындықтарға тап болғанын анықтадық. Мәселен, Стокгольм экономика мектебінің профессорлары Пэр Андерсон мен Ларс-Гуннар Мэттсон пандемияның білім беру технологиялары нарығына қалай әсер еткенін зерттеп, білім беру саласындағы мемлекеттік сатып алуларға мұқият талдау жасаған. Джоэль Т. Шмидт пен Мин Таң білім беру саласындағы цифрландыруды жаһандық қауіп-қатерлер, оның ішіне пандемия контексінде қарастырып, оның трансформациялық әлеуетінің зор екеніне тоқталады. Кэти Ли мен Фарах Лалани коронавирустың таралуымен байланысты орын алған жаһандық өзгерістердің ықпалы жайлы мақаласында пандемияның бүкіл әлем бойынша білім беру саласын қатты өзгертіп жібергені жайлы қорытындыға келеді. Лукас Кон мен авторлардың ғылыми еңбегінде зерттеушілер Италия, Германия, Бельгия және Солтүстік Еуропа елдерінің тәжірибесін зерттеп, пандемия білім беру саласындағы трансформациялық процестерді жылдамдатып, нығайта түсті және білім беру үдерісіндегі цифрлық білім беру технологияларының үлесін арттырды деп пайымдайды. Маргарита Лангталлер өз зерттеуінде цифрландыруды жаһандық деңгейдегі білім беру саласының болашағы деп санап, пандемияның цифрландырудағы бұрын көзге білінбеген мәселелерді айқындағанын айтады. Сэр Дж. Дэниел жоғары білім беру саласында онлайн оқытудың әлі де дами түсетінін айтып, жоғары оқу орындары пандемия кезінде оқыту процесін үзбей, әрі қарай жалғастыру мүмкіндігін берген цифрлық шешімдердің пайдасын түсінеді деп пайымдайды. Пандемия кезіндегі білім беру саласындағы цифрлық технологиялардың тиімділігі жайлы Scopus базасындағы мақалалардың библиометриялық талдауын жасаған Исхамуддин Мустафа мен авторлар ұжымының зерттеуі бұл мәселенің өзектілігін растай түседі, себебі бұл талдау 82 мақаланы қамтиды, және бұл тек бір ғана Scopus базасына енгендері ғана. Пандемия кезіндегі білім берудегі цифрландыру мәселесіне қатысты ресейлік авторлардың зерттеулері де диссертациямыздың тақырыбын ашуда ерекше маңызға ие болды, себебі Ресей Федерациясының білім беру жүйесі, ондағы трансформациялық үдерістер отандық білім беру жүйесіне ұқсас келеді, оның үстіне, қазақстандық білім беру жүйесі жетпіс жыл бойы «кеңестік» білім беру жүйесінің құрамында дамыды әрі посткеңестік білім беру жүйелерінің тарихи даму ерекшеліктеріне сай ортақ мәселелердің болуы тән. Ресей зерттеушісі И.Л. Гончаров пандемия білім беру саласындағы өзгерістердің катализаторына айналды деп санайды және білім беруді цифрландырудағы басты проблемалар ретінде халықтың цифрлық сауатының төмен болуы мен Интернетке қол жеткізудегі теңсіздікті атайды. А.Р. Зенков цифрландыруды білім беру саласын дамыту векторы ретінде қарастырып, оның білім берудегі бұрынғы проблемаларды шеше алмайтынын, оған қоса жаңа проблемалар тудыратынын мәлімдейді. Гафуров И.Р. мен авторлар пандемия кезінде ресейлік білім беру жүйесі жаппай қашықтан оқытуға дайын болмағанын айтып, жаңа оқыту форматының әзірше дәстүрлі оқытудың орнын баса алмайтынын мәлімдейді. Ал Л.Н. Данилованың пайымдауынша, карантин жағдайында цифрлық технологияларға қарсы пікір білдірушілер оның артықшылықтарына көз жеткізіп, қолдаушылар жалпы білім беру саласын дамытудың жаңа мүмкіндіктерін байқады. Қазақстанда білім беру саласын цифрландыру жақында басталғанменен, бұл тақырып көптеген зерттеушінің назарын тартуда. Цифрландырудың іргетасы болған ақпараттандыру процесі басталған кезден-ақ білім беруде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану мәселесі өзекті тақырып ретінде отандық ғалымдар Г.К. Нұрғалиева, Ж. Садуақасованың, Н. Рысбекқызының және т.б. ғалымдарың еңбектерінде көрініс тапқан болатын. Профессор Майдырова А.Б. білім беру саласын цифрландыруды Қазақстан экономикасын модернизациялаудың бір бөлшегі ретінде қарастырып, отандық білім беру қызметтерін цифрландыруға оң баға береді. Сәрсенбиева Н.Ф., Мырзахметова Б.Ш. және Адылбекова Э.Т. Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы цифрландыру 1997 жылы білім беру жүйесін автоматтандырудан бастау алып, 2017 жылы «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасын қабылданған кезден бастап қарқынды дамығанын айтады. Мулдахметов З.М. және Газалиева А.М. цифрландыруды Қазақстанның білім беру саласын реформалау барысындағы басты тренд ретінде қарастырып, бұл бағыттағы саясаттың тиімді нәтиже беріп жатқанын атап өтеді. Қазақстандағы онлайн оқытудың қалыптасуы мен дамуындағы негізгі кезеңдері Д. Сапарғалиевтің зерттеу жұмысында қарастырылады, зерттеуші қазақстандық білім беру саласында ақпараттық ресурстар мен технологиялар тиімді қолданылуда деген пікірді ұстанады. Н. Нұрмухаметов, А. Темирова, Т. Бекжанова 2015 жылғы зерттеуінде білім беру саласындағы цифрлық шешімдерді, атап айтқанда қашықтан оқытуды халықтың білім деңгейін арттырудың керемет құралы ретінде қарастырды. Олар 2020 жылға қарай Қазақстанның білім беру жүйесі жаһандық ақпараттық және білім беру кеңістігінің ажырамас бөлшегіне айналатынын болжаған болатын. А.Ж. Амен, М.Б. Гайсина және А.А. Кенжеғұлованың зерттеу жұмысында білім беру саласын цифрландыру «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы аясында қарастырылып, бұл бағыттағы басты артықшылықтар мен кемшіліктер аталады. А.Ж. Абдрахманова мен Г.Б. Әліпқалиеваның пайымдауынша, қазақстандық білім беру саласы дамуының негізін үш басты фактор: орта білім берудегі ақпараттандыруды дамыту, білім беру жүйесін басқаруды автоматтандыру және ІТ мамандарын даярлау құрады. Б. Боқаев және авторлар Covid-19 пандемиясы кезіндегі білім беру процесінің трансформациясын зерттеп, қашықтан оқыту форматына ауысу кезінде Қазақстанның білім беру жүйесі бірқатар қиындықтарға тап болғанын айтады, және мұның басты себептері ретінде Интернет инфрақұрылымының нашар дамуын, оқытуда мүдделі тараптарың өзара тиімді қатынас орната алмауы мен статистикалық, аналитикалық ақпараттың объективті болмауын атайды. Г.Х. Браувайлер мен А. Еримпашеваның зерттеуінде Covid-19 пандемиясы кезінде отандық жоғары білім беру жүйесінің алдында пайда болған проблемаларды шешудегі цифрлық технологиялардың рөлі қарастырылады және авторлар бұл кезеңде қазақстандық цифрлық оқытуда үлкен цифрлық серпіліс болғанын атап өтеді. Қазақстан Республикасындағы білім беру саласын цифрландыру саясатына қатысты диссертациялық зерттеулер болмағанымен, жалпы отандық білім беру саласының дамуы, білім беру саясаты, білім беру жүйесін модернизациялау тақырыбында жазылған әр жылдардағы зерттеулер бар. Кейінгі зерттеулер арасында Н.А. Құрманғалиеваның цифрлық педагогикалық университетті қалыптастыру тақырыбындағы зерттеуін атауға болады. Зерттеудің хронологиялық шеңбері негізінен Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алғаннан бүгінгі күнге дейін – 1991-2023 жылдар аралығын қамтиды, сонымен қатар, КСРО құрамында болған Қазақ КСР білім беру саласын ақпараттандыру үдерісіне де сілтеме жасалады. Жаһандық цифрландыру үдерісін зерттеу қажеттілігінен зерттеуде ХХ ғасырдың ортасында орын алған ауқымды өзгерістер кезеңінен қазіргі таңдағы цифрландыру трендтерін қамтитын ауқымды уақыт аралығы да қамтылған. Зерттеудің дереккөз базасын Қазақстан Республикасының Конституциясы, ҚР «Білім беру туралы», «Ақпараттандыру туралы» заңдары, ҚР стратегиялық құжаттары, білім беру саласына, ақпараттандыру, цифрландыруға қатысты бағдарламалық құжаттары, концепциялар, ҚР білім беру жүйесінің ахуалы мен дамуы туралы Ұлттық баяндамалар, сала министрлерінің бұйрықтары, Ұлттық білім беру деректер қорының мәліметтері, сондай-ақ халықаралық ұйымдардың, шетел мемлекеттерінің білім беру саласын цифрландыру бойынша бағдарламалық құжаттары мен есептері, білім беру саласын ақпараттандыру, цифрландыру тақырыбындағы кешенді зерттеулер, зерттеу орталықтарының, халықаралық ұйымдар мен қорлардың, сондай-ақ БҒМ жанындағы Ақпараттық талдау орталығының баяндамалары, қазақстандық және шетелдік сарапшылардың еңбектері, зерттеулері, мақалалары, цифрландыру тақырыбына арналған конференциялардың материалдары, бұқаралық ақпарат құралдарындағы қолжетімді ақпарат көздері құрады. Сонымен қатар, білім беру саласындағы цифрландырудың әлемдік тәжірибесін зерттеу мақсатында Еуропалық Одақтың, АҚШ, ҚХР, Корей Республикасының бұл бағыттағы бағдарламалық және стратегиялық құжаттары, түрлі қоғамдық ұйымдардың деректері де пайдаланылды. Зерттеу жұмысының нысаны – Қазақстан Республикасындағы білім беру саласын цифрландыру саясаты. Зерттеу жұмысының пәні – Қазақстан Республикасындағы білім беру саласын цифрландырудың алғышарттары, бұл бағытта ел экономикасының цифрлық трансформациясы мен жаһандық цифрландыру процестері аясында мемлекеттік саясаттың қалыптасуы, дамуы мен жүзеге асырылуының өзіндік ерекшеліктері. Зерттеу жұмысының мақсаты – Қазақстан Республикасындағы білім беру саласын цифрландыру процесіне кешенді саясаттанулық талдау жасау. Зерттеу жұмысының мақсатына қол жеткізу үшін келесі міндеттерді шешу алға қойылды: 1. Білім беру саласын цифрландыру саясатын теориялық-әдіснамалық негіздерін анықтау және қорыту. 2. Білім беру жүйесін цифрландырудың әлемдік озық тәжірибелерін зерттеу және бұл бағыттағы жаһандық трендтерді талдау. 3. Қазақстандағы білім берудегі цифрландыру процесінің саяси-құқықтық реттелуін талдау, саланы цифрландырудағы мемлекеттің атқаратын рөлін, білім беру жүйесінің цифрлық трансформациясының негізгі даму кезеңдерін анықтау. 4. ҚР білім беру жүйесін цифрландырудағы негізгі бағыттарды анықтау, саланы цифрландыру процесінің ерекшеліктерін зерттеу. 5. Отандық білім беру жүйесін цифрландырудағы негізгі проблемаларды анықтау, оларды шешу жолдарын ұсыну, бұл бағыттағы мемлекеттік саясаттың тиімділігін бағалау. 6. Адамзат қоғамының трансформациясы мен білім беру жүйесінің жалпы даму тенденциялары контексінде білім беру саласын цифрландыру процесіне ықпал ететін негізгі факторлар мен индикаторларды анықтап, оның бағалау критерийлерін белгілеу мен талдаудың негізінде ҚР білім беру саласы цифрлық трансформациясының ықтимал даму сценарийлерін ұсынып, болжам жасау. Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негізін тарихи және логикалық диалектикалық бірлік, қарастырудың объективтілігі, нақтылық секілді жалпы ғылыми әдіснамалық қағидаттар, салыстырмалы тарихи және салыстырмалы саясаттанушылық талдау, саясаттанудағы құрылымдық-функционалды және қоғамдық-саяси құбылыстарды талдау қағидаттары мен әдістері, сондай-ақ түрлі білім беру концепциялары, қоғамдық құбылыс ретіндегі саясат туралы, саясат пен білім берудің өзара байланысы мен өзара әрекеті туралы, білім беру процестеріндегі саясаттың рөлі туралы концептуалды-теориялық қағидалар құрайды. Зерттеудің деректік негізін ҚР «Білім туралы» Заңы, ҚР «Ақпараттандыру туралы» Заңы; ҚР 2025 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспары; ҚР Президенттері Н. Назарбаевтың және Қ. Тоқаевтың Қазақстан халқына жыл сайынғы жолдаулары; «Ақпараттық Қазақстан» және «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламалары, «Цифрландыру, ғылым және инновациялар есебінен технологиялық серпіліс» Ұлттық жобасы; ҚР Білім беруді дамытудың, Білім беруді және ғылымды дамытудың, Білім беру мекемелерін ақпараттандырудың, Ақпараттық теңсіздікті төмендетудің, Техникалық және кәсіптік білімді дамытудың әр жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламалары, ҚР ақпараттық және коммуникациялық технологияларды дамыту жөніндегі мемлекеттік бағдарлама; ҚР БҒМ Электронды оқыту жүйесі тұжырымдамасы, Өмір бойы оқыту (үздіксіз білім беру) тұжырымдамасы, ҚР Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласын және цифрлық саланы дамыту тұжырымдамасы, ҚР білім беруді дамыту тұжырымдамасы; ҚР Президентінің жарлықтары, ҚР Үкіметі қаулылары, білім беру министрінің бұйрықтары, білім беру саласында қабылданған стандарттар мен ережелер; ҚР Білім беру жүйесінің ахуалы және дамуы туралы әр жылдары жарияланған Ұлттық баяндамалар мен ҚР білім беру жүйесіне қатысты ресми статистика, ҰБДҚ деректері құрайды. Зерттеудің эмпирикалық базасы ретінде ҚР Білім және ғылым министрлігінің, ҚР Ағарту министрлігі мен ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігінің, Статистика комитетінің деректері, зерттеу бейіні бойынша Мемлекеттік бағдарламалар, тұжырымдамалар мен жобаларға талдау жасалып, зерттеу гипотезасын негіздеу мақсатында сарапшылар мен саясаттанушылармен, мемлекеттік және жеке білім беру, ақпараттық технологиялар және білім беру жүйесін цифрландыру саласында жұмыс істейтін мамандармен тереңдетілген сұхбат жүргізілді. Диссертациялық жұмыстың ғылыми жаңалығы 1. Цифрландыру жайлы бизнес, экономика, АКТ, әлеуметтану, педагогика салалары сарапшыларының теориялық тұжырымдамаларына, сондай-ақ республикамыздың стратегиялық және бағдарламалық құжаттарына сүйене отырып, «білім беру саласын цифрландыру», «білім беру саласының цифрлық трансформациясы» ұғымдарына кешенді авторлық анықтама берілді. 2. Білім беру саласындағы цифрлық трансформацияның әлемдік тәжірибесі мен цифрландырудағы жаһандық трендтерге талдау жасалып, бұл салада әлемдік көшбасшы саналатын елдердің тәжірибесі мен ерекшеліктерін зерттеудің нәтижесінде білім беру жүйесін цифрландырудың табысты жүзеге асырылуы үшін қажетті шарттар тізімі анықталды. 3. Қазақстанның білім беру саласын цифрландыру саясатының қалыптасуы мен дамуын күрделі кешенді зерттеудің нәтижесінде отандық білім беру жүйесін цифрландырудың хронологиясы түзіліп, оның негізгі даму кезеңдері анықталды. 4. ҚР білім беру жүйесін цифрландырудың қазіргі ахуалына сараптама жасалып, бұл бағыттағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттары, принциптері мен ерекшеліктері анықталды. 5. ҚР Білім және ғылым министрлігінің, кейіннен – Оқу-ағарту министрлігі мен Жоғары білім және ғылым министрлігінің мәліметтері, ҰБДҚ деректерін, білім саласын цифрландыруға қатысты заңнамалық және бағдарламалық құжаттарды зерттеу мен бұл саладағы сарапшылармен тереңдетілген сараптамалық сұхбат жүргізудің негізінде Қазақстанның білім беру жүйесін цифрландырудағы негізгі проблемалар анықталды. 6. Қазақстанның білім беру жүйесін цифрландыру барысының артық және кем тұстары, мүмкіндіктері мен қауіп-қатерлері қаралған SWOT-талдаудың негізінде еліміздің бұл бағыттағы перспективалары қарастырылып, дамудың ықтимал сценарийлері ұсынылды. Қорғауға ұсынылатын негізгі ғылыми тұжырымдамалар: 1. Қазақстандағы білім беруді цифрландыру үдерісін жаһандық цифрлық трансформация контексінде еліміздегі білім беру саласының цифрлық технологиялардың көмегімен және цифрлық ортаның ықпалымен сапалық тұрғыда және кешенді өзгеруі ретінде қарастыратын болсақ, Қазақстан Республикасының білім беру саласын цифрландыру саясаты ел экономикасының цифрлық трансформациясы аясында адам капиталын дамыту мақсатында мемлекеттік басқару органдарының білім беру саласының сапасын арттыру, мемлекеттік білім беру мекемелеріндегі, сондай-ақ мемлекеттік емес білім беру нарығындағы цифрландыру үдерістерін реттеу, ынталандыру және цифрлық қайта құрулардың қауіпсіз өтуін қамтамасыз ету жөніндегі шаралар кешені болып табылады. 2. Қазіргі таңда дамыған елдермен қатар, дамушы елдердің өзінде цифрландыру немесе ақпараттандыруға қатысты мемлекеттік саяси бағдарламалар, жоспарлар қабылданып, арнайы заңнамалық құжаттар әзірленуде. Бұл үдеріс, әсіресе, жаһандық пандемиядан кейін жаңа қарқын алып, көп мемлекеттер бұрын аса қажет қылмаған немесе тиісінше көңіл бөлмеген білім берудегі цифрлық технологияларға ерекше ден қоя бастады. Кей елдерде бұл үдеріс ерте басталса, енді бір елдер білім беру жүйесін ақпараттандыру, цифрландыруға енді кірісіп жатыр. Бұл үдерістің нәтижелері, жетістіктері мен кемшіліктері бірқатар факторларға тәуелді. 3. Қазақстан Республикасындағы білім беру саласын цифрландыру саясатының қалыптасуы мен даму тарихын негізгі үш кезеңге бөліп қарастыруға болады: І кезең: 1991–2017 жылдар – бастапқы кезең. Бұл кезеңде мемлекет тарапынан білім беру саласындағы ақпараттандыру үдерісі қолға алынып, осы бағыттағы алғашқы заңнамалық және бағдарламалық құжаттар қабылданып, ақпараттық инфрақұрылым мен білім беру жүйесін ақпараттық басқару жүйесі құрылды, алғашқы қашықтан оқыту әдістері мен әдістемелері әзірленіп, білім беру жүйесін жетілдіру мақсатында ақпараттық технологияларды қолданудың стратегиялық, тұғырнамалық және бағдарламалық негізі қалыптасты. ІІ кезең: 2017–2020 жылдар – «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасын қабылдаудан басталған бұл кезеңге білім беру жүйесін мемлекеттің стратегиялық басымдықтары – цифрлық экономика құру және адам капиталын дамыту қажеттілігіне бейімдеп, мақсатты және кешенді түрде жетілдіру тән. ІІІ кезең: 2020 жылдан қазіргі уақытқа дейін – жаһандық пандемия кезінде әлеуметтік оқшаулану қажеттілігіне байланысты білім беру жүйесінің шұғыл түрде қашықтан оқытуға ауысуынан басталған бұл кезең білім беру саласының қарқынды әрі жаппай цифрландырылуымен сипатталады. 4. Қазақстан Республикасындағы білім беру саласын цифрландыру саясаты білім берудің барлық деңгейлерін, сонымен бірге, білім беру саласына қатысты мемлекеттік қызмет түрлерін, жүйелік ақпараттық мәлімет қоры мен білім берудегі менеджмент салаларын қамтып, барлық бағытта оң нәтиже беруде. Білім беру саласының цифрлық трансформациясы жаһандық трендтерден қалыспай, заманауи технологиялардың көмегімен жүзеге асырылуда. Цифрландыру үдерісі Қазақстанда Сovid-19 пандемиясы кезіндегі қашықтан оқыту форматына ауысу кезінде ерекше қарқын алып, оған дейін қолға алынған шаралар мен дайын цифрлық инфрақұрылымның негізінде едәуір дами түсті. Білім беру саласын кешенді қамтитын мемлекеттік цифрландыру саясатын жүзеге асырудағы жүйелі ыңғайдың нәтижесінде саланың біркелкі дамуы мен білім беру деңгейлері арасындағы сабақтастық қамтамасыз етілген. ҚР білім беру саласын цифрландыру саясаты жалпы алғанда жүйенің ашықтығын, әділдігін, білім алу қызметтерінің тең дәрежеде қолжетімді болуын, білім сапасын, демек цифрлы экономикаға қажетті сапалы адам капиталын қалыптастыруды қамтамасыз етеді. 5. Қазақстанның білім беру саласын цифрландыруда бірқатар проблемалар бар, олардың себебі мемлекеттік цифрландыру саясатының тиімсіздігінде ғана емес. Жаһандық ауқымдағы цифрландыру – үздіксіз, қарқынды әрі жылдам жетілетін, барған сайын күрделене түсетін үдеріс, сондықтан бұл бағыттағы басты мәселе – әлемдік даму трендтерінен қалыспау, өзгерістерге жылдам бейімделіп отыру. Отандық білім беру саласын цифрландырудағы басты проблемалары жаһандық пандемия кезінде айқындалып, өзектілікке ие болды. Бұл проблемалар Қазақстан үшін ғана емес, бүкіл дүниежүзі елдеріндегі білім беру жүйелерінде ортақ сипатқа ие болды. Пандемия білім беру саласының цифрлық трансформациясын үдетіп, оған мықты серпін берді. Қазақстанның білім беру жүйесі төтенше жағдайда қашықтан оқытуға ауысқан кезд анықталған басты проблемалар: қала мен ауыл арасындағы Интернетке қолжетімділік айырмасы, ақпараттық теңсіздік, табыс деңгейі бойынша білім алушылар арасындағы цифрлық теңсіздік, Интернет қосылысы сапасының нашар болуы, оқыту платформаларының жұмысындағы техникалық ақаулар, оқыту контентінің сапасы мен санына қатысты мәселелер, онлайн оқытуды, білім алуда цифрлық технологияларды қолдануды реттейтін нормативті-құқықтық базаның және қашықтан оқытудың мемлекеттік стандарттары мен ережелерінің болмауы, оқытушылар мен білім алушылардың цифрлық сауатының жеткіліксіз болуы. Бұл мәселелердің басым бөлігі қазір үкімет тарапынан шешіліп жатыр, дегенмен қомақты инвестицияларды, кешенді өзгерістерді талап ететін мәселелерді шешуге әлі де бірталай уақыт қажет. 6. ҚР білім беру жүйесін цифрландыруға ықпал ететін негізгі факторларға: елдегі экономикалық және әлеуметтік ахуал, саяси және геосаяси жағдай, еңбек нарығындағы және білім беру саласындағы жаһандық трендтер, цифрлық технологиялардың дамуы, саланың кадрлық әлеуеті, ішкі білім беру нарығындағы өзгерістер, демографиялық, экологиялық, мәдени факторлар жатады. Білім беру саласы қоғам жүйесінің басқа салаларымен тығыз байланысты болатындықтан, бұл факторлардың барлығы цифрландыру процесіне ықпалын тигізеді. Сонымен қатар, білім беру саласын цифрландыру процесіне қатысушы тараптардың бұл процесті қабылдау факторы да ерекше маңызға ие. Білім берудегі цифрлық трансформация үдерісінің негізгі индикаторлары: Интернетке қолжетімділік, білім беру ұйымдарының цифрлық құрылғылармен қамтамасыз етілуі, цифрлық сауат, цифрлық оқу контенті, адам ресурстары, EdTech нарығының дамуы, инвестициялар, цифрлық айырманы азайту және цифрлық менеджмент ахуалына қарайтын болсақ, бұл көрсеткіштер негізінен Қазақстанның білім беру жүйесін цифрландыру процесінің жақсы қарқын алғанын және барлық бағытта жүзеге асырылып жатқанын көрсетеді. Білім беру саласының қазіргі ахуалы мен тұрақты дамуын ескеретін болсақ, жалпы саланың ішкі факторлары оптимистік даму сценарийіне негіз бола алады. Дегенмен, саладан тыс, тіпті мемлекеттің ауқымынан тыс факторлардың ықтимал теріс не оң ықпалын назардан шығармау қажет. Білім беру саласын цифрландыру саясаты Қазақстанда жүйелі негізде қолға алынған. Мемлекет тарапынан жоспарлау, ұйымдастыру, реттеу, бақылау, заңнамалық қамтамасыз ету, қаржыландыру тетіктері толықтай қарастырылған. Цифрландыру саясаты қоғам тарапынан қолдауға ие болып, жеке инвестициялар мен бастамалар түрінде көрініс тапқан. Сыртқы және ішкі қауіп-қатерлердің алдын алып, мемлекет тарапынан тиісті шаралар қабылданып, белгіленген стратегиялық мақсаттардан ауытқымай, мемлекеттік бағдарламалар мен жоспарларды жүйелі әрі тиімді жүзеге асырған жағдайда Қазақстанның тек Орта Азия аумағында ғана емес, әлемдік деңгейде білім беру саласындағы цифрлық көшбасшыға айналуы мүмкіндігі бар. Сонымен бірге, цифрландыру, цифрлық трансформация процесінің үздіксіз сипатқа ие болатынын ескере отырып, бұл бағытта бірізділікті сақтау және үнемі өзгерісте болатын сыртқы жағдайларға бейімделе білу білім беру саласын цифрландыру саясатының басты қағидатына айналуы тиіс. Диссертациялық зерттеудің теориялық және практикалық маңызы тақырыптың өзектілігімен, зерттеу жұмысының ғылыми-теориялық және қолданбалы аспектілерінің үйлесімімен айқындалады. Зерттеудің теориялық маңызы оның отандық саясаттану ғылымында білім беру саласын цифрландыру саясатына терең жүйелі саясаттанушылық талдау жасалған алғашқы еңбек екендігінде. Зерттеу жұмысындағы теориялық тұжырымдар мен түйіндерді білім беру саласының менеджерлері мен мамандары, саясаткерлер мен цифрландыру саласының сарапшылары сараптамалық және практикалық материал ретінде қолдана алады. Зерттеу жұмысының тәжірибелік маңызы оның нәтижелерінің ҚР білім беру саласын цифрландыру саясатын әрі қарай жетілдіру және болашақта даму бағыттары мен басымдықтарын анықтау бойынша оңтайлы шешімдер қабылдауда қолдану мүмкіндігімен негізделген. Диссертациялық зерттеудің материалдарын педагогика және саясаттану, мемлекеттік басқару салаларының мамандарын даярлауда арнайы курс ретінде немесе жалпы пәндерге қосалқы құрал ретінде пайдалануға болады. Зерттеу нәтижелерінің сыннан өтуі және мақұлдануы Зерттеу жұмысының негізгі идеялары, нәтижелері мен қорытындылары 6 ғылыми еңбекте көрініс тапты, оның ішінде: Scopus мәліметтер базасына кірген Италияның «Rivista di studi sulla sostenibilita» халықаралық ғылыми журналында жарық көрген «State policy of sustainable digitalization of Kazakhstan education in the experience of transformation during the pandemic period» атты мақалада көрініс тапты. Сонымен бірге, халықаралық конференциялардың материалдары мен Қазақстанның басылымдарында зерттеу тақырыбы бойынша 5 ғылыми мақала жарияланған, олар: 1. Digital technologies and their impact on the educational policy of the state // «Қоғам және Дәуір» ғылыми-сараптамалық журналы. – 2022. – №1(73). – Б. 52-62. 2. Цифровое образование как фактор конкурентоспособности государства // Россия и Европа: связь культуры и экономики: материалы 28-й международной научно-практической конференции (Прага, 2020 – С. 113-118). 3. Оценка государственной политики РК в сфере цифровизации образования и влияния пандемии на процесс цифровой трансформации образовательной отрасли страны // Proceedings of the 1st International Scientific Conference «Interdisciplinary Science Studies» (Dublin, 2023. – Р. 132-135). 4. Қазақстанның білім беру саласындағы цифрлық трансформация тәжірибесін талдау // Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы. Саяси ғылымдар, Аймақтану, Шығыстану, Түркітану сериясы. – 2022. – №2(139). – Б. 7-17. 5. Пандемия кезіндегі Қазақстанның білім беру саласын цифрлық трансформациялаудағы мемлекеттік саясат // Қоғам және Дәуір. – 2022. – №3(75). – Б. 81-92. Зерттеу жұмысының тақырыбы бойынша авторы білім берудің мемлекеттік және жеке секторларын цифрландыру бойынша едәуір тәжірибе жинақтаған: «Daryn.online» білім беру платформасының бастапқы қалыптасу кезеңінде жобаны дамытуға барынша атсалысып, Шымкент қаласы бойынша аймақтық франшиза иегері ретінде EdTech саласында қызмет еткен. Мектепке дейінгі білім беру мекемелері, балабақша тәрбиеленушілері мен ата-аналарға арналған «Munarat» мобильді қосымшасының бастамашысы әрі әзірлеушісі, ҰБТ, ТЖБ және БЖБ тапсыруға, Назарбаев Зияткерлік мектептері мен Білім-инновация лицейлеріне түсу емтихандарына дайындалуға, оқушылардың үлгерімін арттыруға арналған «Uonline.kz» онлайн платформасының; жасөспірімдер мен бүлдіршіндерге арналған заманауи контент өндіретін қазақстандық тұңғыш жоба «OrdaGen» мобильді қосымшасын әзірлеген «Ордаген» компаниясының құрылтайшысы ретінде білім беру саласын цифрландыруда тәжірибе жинақтаған. Білім беру саласын цифрландырудың шетелдік тәжірибесін зерттеу мақсатында 2022 жылы қаңтар айында АҚШ-тың Вашингтон университеті жанындағы Elliot School of International Affairs жоғары оқу орнында ғылыми тағылымдамадан өтіп, зерттеу тақырыбы бойынша университет кітапханасының библиография қорымен танысып, АҚШ білім беру жүйесін цифрландыру барысы мен бұл бағыттағы үздік жобаларды зерттеген. Диссертацияның құрылымы Диссертацияның құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытынды бөлімнен, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
Зерттеулерді этикалық бағалау жөніндегі комиссияның қорытындысы